Մասնավոր իրավունքի զարգացման արդի խնդիրները Հայաստանի Հանրապետությունում

Abstract

«Հանրային իրավունք» և «մասնավոր իրավունք» եզրույթներն առաջին անգամ հիշատակել է հռոմեացի պատմիչ Տիտոս Լիվիոսը 1-ին դարում: Նա, հավանաբար օգտվելով արդեն իսկ ձևավորված իրավական ավանդույթներից, 12 աղյուսակների օրենքներն անվանում էր հռոմեական հանրային և մասնավոր իրավունքների աղբյուր1: Այնուհետև երրորդ դարում հռոմեացի իրավաբան Ուլպիանոսը փորձեց տեսականորեն բանաձևել և տարանջատել «հանրային իրավունք» (jus publicum) և «մասնավոր իրավունք» (jus privatum) եզրույթները2, բայց և այնպես հանրային և մասնավոր իրավունքի սահմանազատման կամ դրանց հարաբերակացության հարցը ինչպես նախկինում, այնպես էլ այժմ շարունակում է մնալ իրավագիտության տեսական-իրավական առավել բարդ խնդիրներից մեկը: Հռոմեական իրավունքով տրված այս դասակարգումը հետագայում ընդունեցին զարգացած տնտեսություն ունեցող բոլոր երկրները, բացի Խորհրդային Միությունից: Վ. Լենինի կողմից հռչակված էր սկզբունք, ըստ որի՝ իրավունքի բնագավառում իրենք ոչ մի մասնավոր շահ չեն ճանաչում: Մասնավոր շահին տրվում էր հանրային իրավական բնույթ` այն դիտելով որպես պետության շահ: Ներկայումս, հետխորհրդային հանրապետությունների տարածքում, շուկայական հարաբերությունների հաստատման և զարգացման գործընթացին զուգահեռ, ընթանում է իրավական համակարգերը հանրայինի և մասնավորի տարանջատելու ակտիվ գործընթաց, որը անհնար է արդյունավետ իրացնել առանց տեսական և գիտական հիմքի: