Նոր բառերի առաջացման հանգամանքները լեզվում
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2024.15.3.111Keywords:
բառապաշար, նորակազմություն, լեզվական և արտալեզվական գործոններ, դիպվածային բառ, բառակերտում, բառակազմական կաղապար, կանոնարկում, լեզվական միավորի տնտեսում, հուզաարտահայտչականությունAbstract
Հոդվածում անդրադարձ է կատարվել նոր բառերի առանձնացման տարբեր սկզբունքներին՝ համադրելով նորաբանությունների մասին լեզվաբանության մեջ տիրապետող տարբեր տեսակետները ինչպես հայ, այնպես էլ օտարազգի (հիմնականում ռուս) լեզվաբանների աշխատություններում: Այնուհետև առանձնացվել են նորաբանությունների առաջացման լեզվական և արտալեզվական գործոնները, ինչպես նաև լեզվի անվանողական համակարգի կատարելագործմանն ուղղված այն միտումները, որոնք նպաստում են նորաբանությունների երևան գալուն:
Փորձ է արված բազմաթիվ տեսակետներից առանձնացնելու նոր բառերի ամենաբնորոշ ու համակողմանի սահմանումը՝ տարբերակելով նորաբանություն և նորակազմություն տերմինները, որոնք հաճախ միարժեք չեն սահմանվում կամ երբեմն նույնացվում են: Քննվող լեզվական միավորները՝ բառերը, միավորվել են նորաբանություններ միասնական տերմինի ներքո:
Այսպիսով՝ նորաբանությունների ստեղծման հիմք են լեզվում գործառող զանազան նոր երևույթները, ինչպես՝
- հին բառերին նոր որակներ հաղորդելը,
- բառակերտման նոր միջոցները,
- բառակազմական առկա կաղապարներով նոր բառեր ստեղծելը,
- լեզվական միավորի տնտեսման միտումը,
- ընդհանրացման, կանոնարկման միտումը (միանման երևույթներին, առարկաներին, հասկացություններին ընդհանուր անվանում տալու ձգտումը),
- կանոնավորման, ընդհանրացման միտումին որպես հակակշիռ գործառում է նաև տարբերակման (дифференциация), ճշգրտման միտումը,
- արդեն հայտնի երևույթներին հուզարտահայտչականություն հաղորդելը:
References
Шмелев Д. Н., О некоторых тенденциях развития современной русской лексики /Развитие лексики современного русского языка, М., 1965, ст. 11:
Волков С. С., Сенько Е. В., Неологизмы и внутренние стимулы языкового развития /Новые слова и словари новых слов, Л., 1983, ст. 52-53:
Է. Աղայան, Բառագիտություն /Հայոց լեզու, 1-ին մաս, Ա պրակ, Ե., 1980, էջ 227-229:
Гулыга Е. В., Розен Е. В., Новое и старое в лексике и грамматике немецкого языка, Л., 1977, ст. 65:
Վ. Համբարձումյան, Լեզվի զարգացման արտաքին և ներքին գործոնների մասին, ՀԼԳԴ, Ե., 1978:
Шанский Н. В., Очерки по русскому словообразованию, М., 1968, ст. 161:
Лопатин В. В., Рождение слова: неологизмы и окказиональные образования, М., 1973, ст. 70-71:
Թ. Ղարագյուլյան, Դիպվածային և պոտենցիալ բառերը ժամանակակից հայերենի բառաստեղծական համակարգում, ԼՈՀ, թ. 7, Ե., 1983:
Виноградов В. В., Словообразование в его отношении к грамматике и лексикологии /Исследования по русской грамматике, М., 1975, ст. 16-17:
Словарь терминов по информатике на русском и английском языках, М., 1971:
Ֆ. Խլղաթյան, Ոճաբանական բառարան, Ե., 2000:
Головин Б. Н., Общее языкознание, М., 1966, ст. 91:
Лингвистический энциклопедический словарь, М., 1990:
Մ. Աբեղյան, Հայոց լեզվի տեսություն, Ե., 1965, Է. Աղայան, Ընդհանուր և հայկական բառագի¬տութ¬յուն, Եր., 1984, Ա. Մարգարյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Եր., 1982, Հ. Պետրոսյան, Հայերենա¬գի¬տա¬կան բառարան, Եր., 1987, Ա. Մուրվալյան, Հայոց լեզվի բառային կազմը, Եր., 1955, Ս. Ղազար¬յան, Ժամանակակից հայոց լեզուն և ռուսերենի դերը նրա հարստացման ու զարգացման մեջ, Եր., 1955:
Ахманова О. С., Словарь лингвистических терминов, М., 1966:
БСЭ, М., 1954, նաև Энциклопедический словарь, М., 1954:
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
