Исследование нескольких слов о религии и предрассудках (согласно словарному запасу сюникско-арцахских диалектов)
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2022.13.2.089Ключевые слова:
Сюник-Арцах, тематическая группа, религия, предрассудки, диалектная лексика, индоевропейский язык, этимологияАннотация
В лексике Сюникско-Арцахского диалекта слова религиозного характера составляют 58% по сравнению с армянскими, и по сравнению со списком, составленным Д. Баком - 66%. В тематическую группу, образованную предыдущими, добавлены три слова, согласно лексике Сюникско-Арцахского диалекта, которые, по нашему мнению, имеют индоевропейское происхождение: кашк-кашк (քաշկ – քաշկ), сунду-сунду (куку) (սո̈ւնդո̈ւ-սունդու(կուկու)), купел-куп (эл) (կուփել-կո̈ւփ(էլ)). Остается нерешенным вопрос, является ли кaдж (քաջ)икaджк (кашк) (քաջք (քաշկը)) общей основой слов. Более вероятно, что кaш-къ/к (քաշ-ք/կ), «злая душа», имеет индоевропейское происхождение: *u̯ek-ti- «нечто, вещь, человек, существо». Слово Сунду (Սունդու), скорее всего, происходит от корня *sent – «направиться, идти, движение, путь, дорога»: сундукуку (սունդուկուկու), Синдара (Սինդարա). Мы считаем, что слово куп(ел) (կո̈ւփ(էլ)) - это- 1. «Прикосновение, удар злого духа, демона или ангела человеку, ребенка,» в лексике СюникскоАрцахского диалекта по значению и форме родственен первичным и вторичным формам индоевропейского корня *(s)kep(h)- || *(s)kō̆p-: 1. «укрывать, покрывать, защищать»; 2. «бить, резать» (возможное развитие от последнего значения). В словаре Покорного под словом (s)kō̆p- упоминается ряд слов, отражающих семантическое сходство слова «куп(эль)-» (կո̈ւփ(էլ)) в индоевропейских языках, например древневерхненемецкое scaffōn «форма, причина», древнеисландское skap «форма, душевное состояние» и др.
Библиографические ссылки
Ջահուկյան Գ., Հայոց լեզվի պատմություն: Նախագրային ժամանակաշրջան, ԳԱ հրատ., Երևան, 1987, էջ 273-274 (այսուհետև՝ Ջահուկյան, ՀԼՊ):
Ջահուկյան, Գ. Բ., Ստուգաբանություններ// Պատմա-բանասիրական հանդես, թիվ 4, Երևան, 1963, Էջ 86:
Ջահուկյան Գ., Հայ բարբառագիտության ներածություն, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., Երևան, 1972, էջ 313:
Սովորութիւններ, նախապաշարումներ և այլն Իզմիտ գաւառին մէջ.- «Բիւրակն լրագիր», թիվ 34, 1899, էջ 540-541:
Մխիթար Սեբաստացի, Բառգիրք հայկազեան լեզուի, հատ. II, Վէնէտիկ, 1769, էջ 670:
Աճառյան Հր., Հայերեն արմատական բառարան, Երևանի համալսարանի հրատ., հատ. Դ, Երևան, 1979 (1971-1979), էջ 555:
Ջահուկյան Գ., Հայերեն ստուգաբանական բառարան, «Ասողիկ» հրատ., Երևան, 2010, էջ 777:
Պետրոսյան Ա., Հայկական վիշապամարտի երկու հակադիր կերպարներ.- Պատմա-բանասիրական հանդես, 2010, թիվ 1, էջ 189-196:
Pokorny J., Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, I bend, München: Francke Verlag, Bern, 1959, p. 1134.
Kloekhorst A., Etymological Dictionary of the Hittite inherited lexicon, vol. 5, Brill, Leiden-Boston, 2007, p. 754.
Քումունց Մ., Տարածական հարաբերություններ արտահայտող բարբառային մի քանի հնաբանությունների շուրջ (Վիճահարույց ստուգաբանություններ, բնիկ և օտար բառային ընդհանրություններ կամ հանդիպադրումներ).- Արցախի պետական համալսարանի Գիտական տեղեկագիր, պրակ 1, Ստեփանակերտ, 2021, էջ 17-19:
Օրբէլեան Ստեփաննոս, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, հատ. Ա., Ի գործատուն Կ. Վ. Շահնազարեանց, Փարիզ, 1859, էջ 93:
Աւետիքեան Գ., Սիւրմէլեան Խ., Աւգերեան Մ., Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի (հատ. I-II, Տպարան ի Սրբոյն Ղազարու, Վենետիկ, 1836-1837), հատ. II, Երևան, 1981 (1979-1981), էջ 981:
Քումունց Մ., Անգ>(Ա)անգեղ (Nergal -’Εργε՛λ) «անգղ», բծիծ, պիծակ բառերի ստուգաբանություն.-Արցախի պետական համալսարանի գիտական տեղեկագիր, հատ. 2, Ստեփանակերտ, 2019, Էջ 139-143:
Աճառյան Հ., Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի: Համեմատությամբ 562 լեզուների, հատ. IV, ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., Երևան, 1961, էջ 721-722:
Buck C. D., A Dictionary of selected synonyms in the principal Indo-European languages (A contribution to the history of ideas), University of Chicago press, Chicago & London, 1988, p. 1462.
Загрузки
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2022 Вестник Ереванского Университета
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.