Ազգամիջյան զարգացումները և Անտանտի պետությունները Անդրկովկասում 1917 թ. Հոկտեմբերյան հեղաշրջումից հետո

Abstract

Մինչ 1917 թ. Անդրկովկասի ոչ մի ազգային-քաղաքական ուժի կողմից պե­տա­կան ինքնուրույնության և անկախության ռազ­մավարական հարց չի դրվել, այլ ըն­դամենը ձգտել են լայն ինքնավարություն ձեռք ­բե­րել Ռուսաստանյան կայսրության կազմում: Անդրկովկասյան կուսակցությունների հա­մար ակ­տիվիզա­տ­որի դեր խաղաց Վ. Լենինի կողմից առաջ քաշված ազգերի ինք­նո­րոշման իրավունքի մասին հիմնարար դրույթը, որն անգամ եթե ընտրական տար­րեր ուներ իր մեջ, այ­դու­հանդերձ ընդունելի եղավ թե՛ ազգային ծայրամասերի, և թե՛ այնտեղ ստեղծ­­­ված ազգայնական ուժերի հա­մար, թե­կուզև գործնականում այն այլ համաշխարհային խնդիր էր լուծում՝ փլուզել ռու­սաս­տանյան գերտերությունը: Արդյունքում անկախ հռչակվեցին սկզբում Անդրկով­կաս­յան դաշնային հանրապետությունը, ապա Անդրկովկասի երեք ժողովուրդների ազգային պե­տությունները՝ Հայաստանը, Վրաստանը և Ադրբեջանը։

Հայկական կողմը չափից ավելի մեծ հույսեր կա­պեց հաղ­­­­­թող պետություններից սպասվող օգնության հետ հօգուտ Հայաստանի հան­գո­ւ­ցա­լու­ծելու սահմանների և ՀՀ սուվերենիտետի հարցը, որի խնդրում դաշնա­կից­ները խա­բուսիկ հույսեր ներշնչեցին բարեկամ համարվող հայ ժողովրդին, ինչն էլ պայմա­նա­վո­րեց ՀՀ ձախո­ղումները ար­տաքին քաղաքականությունում: Ազգամիջյան քաղաքական զարգացումները Անդր­կովկասում 1918-1920 թթ. ընթանում են  ՀՀ ղեկավարության և հայ ժողովրդի չսպաս­ված և չակնկալվող աշխար­հաքա­ղա­քական զարգացումներին համապատաս­խան, Հայաստանը  գահավիճում է Սևրյան չա­փազանց գայթակղիչ բարձունքներից, 1920 թ. թուրք-հայկական պատերազմի ժամանակ հայտ­նվում բոլոր կողմերից թշնա­միներով շրջափակված անձուկ միջավայրում, դաշնակից­ներից լքված, որի պայման­ներում միմյանց հետ գործարքի գնացած բոլշևիկյան Ռու­սաստանը և քեմալական Թուրքիան կայացնում են իրենց հայադավ վճիռը՝ Հայաստանը անդամահատելով և այլ ազգային-քաղաքական հեռանկար պարտադրելով: