The ՏՐԻՆԻՏԱՐ ՄՈՏԵՑՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՀՈԳԵԹԵՐԱՊԵՎՏԻԿ ՈՐՈՇ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ (ՏՐԱՆՍՑԵՆԴԵՆՏԱԼ ՀՈԳԵԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ)
DOI:
https://doi.org/10.46991/SBMP/2023.6.1.068Keywords:
անիզոտրոպ հարաբերություններ, հոգեթերապիա, տրանսցենդենտալ հոգեբանություն, տրինիտար սկզբունք, հոմոգենությունAbstract
Տրինիտար սկզբունքը հանդիսանում է տրանսցենդենտալ հոգեբանության հիմնարար սկզբունքներից մեկը` մարմնավորելով այդ մոտեցման կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունները: «Ինչ-որ բանում» «Ոչինչի» դրսևորումների վերլուծության հիման վրա իրականացվել է հոգեկան գործընթացում անիզոտրոպ տարրերից (դիադայից) բացի երրորդ բաղադրիչ մասի անհրաժեշտության հաստատման փորձը, առանց որի անհնար է պատկերացնել ընկալման ծագման գործընթացը (ինչպես նաև հոգեկան ցանկացած գործընթացի): Այդ կերպ լրացվել է անիզոտրոպ հարաբերությունների ստեղծման տրանսցենդենտալ սկզբունքը: Այդ տրիադայում կարևոր դեր է խաղում հոմոգենությունը, որում ներառված են երկու անիզոտրոպ հարաբերությունները:
Հոգեկանի կառուցվածքը և գործընթացները նկարագրելիս հոգեթերապևտիկ շատ տեսություններ հետևում են տրինիտար սկզբունքին, մասնավորապես` բիհեվիորիզմը, որում հեղինակը (Բ. Սկիներ) գտնում էր, որ մարդու վարքը հասկանալու և շտկելու համար բավարար է գործ ունենալ (աշխատել) միմյանց նկատմամբ անիզոտրոպ հարաբերությունների հետ (ազդակ-հակազդում), անտեսելով նրանց միջև գոյություն ունեցող երրորդ բաղկացուցիչ մասը («սև արկղ»): Սակայն, ինչպես ցույց տվեց հոգեբանության զարգացման պատմությունը, վարքի դուալ մոդելին փոխարինած տրինիտար մոդելը, որը հաշվի էր առնում «սև արկղում» առկա բովանդակությունը, նշանակալիորեն մեծացրեց մարդու վարքի նկարագրության հնարավորությունները, դրա շտկումը և մեկնաբանությունները: Է. Բերնի տրանսակցիոն վերլուծությունը բնորոշվում է երեք էգո-վիճակների առկայությամբ. Ծնող, Երեխա և Մեծահասակ: Ամեն էգո-վիճակ իրենից ներկայացնում է մտածողության, զգացումների և վարքի առանձնահատուկ պատերն: Անալիտիկ հոգեբանությունում Կ.Գ. Յունգը պնդում է, որ հոգեկանը բաղկացած է երեք առանձին, սակայն միմյանց հետ փոխգործակցող կառուցվածքներից. Էգոյից, Անհատական անգիտակցականից և Կոլեկտիվ անգիտակցականից: Հոգեվերլուծությունում Զ. Ֆրեյդը սկզբից կիրառում էր անձի տոպոգրոֆիկ մոդելը: Համաձայն այդ մոդելի, հոգեկան կյանքում կարելի է առանձնացնել երեք մակարդակներ. Գիտակցական, Ենթագիտակցական և Անգիտակցական: 1920թ. սկսած Զ. Ֆրեյդը վերանայեց հոգեկան կյանքի իր տոպոգրոֆիկ մոդելը և անձի անատոմիայում ներմուծեց երեք հիմնական կառուցվածքները. Այն (Իդ), Ես (Էգո) և Գեր-Ես (Գեր-Էգո): Անձի բերված տրինիտար մոդելը իրենից ներկայացնում է արդյունավետ «գործող» համակարգ, ինչի շնորհիվ հնարավոր է լինում կարգավորել մարդու էմոցիաները և վարքը:
References
Erickson M.H. The Collected Papers of Milton H. Erickson on Hypnosis. Nature of Hypnosis and Suggestion – N.Y. 1980. Vol. 1. – 2647 p.
Naghdyan R.M. Metafizikakan hogebanutyan aknarkner. Yer., hrat. «Nairi», 2013. - 192 ej:
Баранцев Р.Г. Становление тринитарного мышления /. – Ижевск : РХД, 2005 . – 124 с.
Берн Э. Трансакционный анализ в психотерапии. М.: Эксмо, 2009. – 416 с.
Гинзбург М.Р., Яковлева Е.Л. Эриксоновский гипноз: систематический курс. – М.: Московский психолого-социальный институт, 2008. – 312 с.
Зиглер Д., Хьелл Л. Теории личности. – 3-е изд. – СПб.: Питер, 2009. – 607 с.
Лейбин В.М. «Словарь-справочник по психоанализу». / ст. «Амбивалентность». М.: АСТ, 2010. – 956 с.
Мамардашвили М. Картезианские размышления. М.: Изд. «Прогресс», 1993. – 352 с.
Миракян А.И. Основания трансцендентальной психологии восприятия. // А.И. Миракян и современная психология восприятия: Сборник материалов научной конференции (30 ноября 2010 г.) / Под общ. ред. Н.Л. Мориной, В.И. Панова, Г.В. Шуковой. - М.: УРАО «Психологический институт», 2010. С. 61-89.
Нагдян Р.М. Метафизический подход к методологии исследования психического отражения реальности. // Дисс. доктор. псих. наук. Ер., 2015. – 305 с.
Новейший философский словарь (гл. науч. ред. А.А. Грицанов) / ст. «Амбивалентность». Минск, 1999. - 896
Опрятная О.Н. Тринитарный подход как методологическое основание управления сложностью. Социология: методология, методы и математическое моделирование (Социология: 4М). 2005. № 21. С. 29-50.
Панов В.И. Экопсихология: Парадигмальный поиск. — М. ; СПб. : Психологический институт РАО; Нестор-История, 2014. — 304 с.
Принципы порождающего процесса восприятия. Под. ред. А.И. Миракяна. М., 1992.-223 с.
Фрейд З. Толкование сновидений. Мн.: ООО «Попурри», 2000. – 576 с.
Фрейд З. Я и Оно. Сборник, СПб.: изд. Азбука-классика, 2006. – 288 с.
Юнг К.Г. Структура и динамика психического. М.: «Когито-Центр», 2008. - 480 с.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Gor Yesayan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
