ՆՈՐԱԳՈՒՅՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԲԱՐԾՐԱԼԵՌՆԱՅԻՆ ԼՃԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ
DOI:
https://doi.org/10.46991/PYSU:C/2022.56.1.037Keywords:
Armenia, alpine lakes, drilling, echo sounder, lake sediments, radiocarbon ageAbstract
Ներկայացված են նոր տվյալներ Հայաստանի բարձրլեռնային չորս լճերի (Քարի, Ումրո, Ակնա և Սև) համապարփակ հետազոտություններից: Առաջին անգամ այդ վերակառուցվեցին լճերի՝ համար բնության միջավայրի փոփոխությունները հոլոցենում պալինոլոգիական անալիզի տվյալներով, կառուցվել են դրնաց թվային մոդելները, հնարավոր եղավ ճշտել նաև լճային ավազանների ժամանակակից մորֆոլոգիական բնութագրիչները, բացահայտել նրանց հատակային ռելիեֆը և լճերում հատակային կուտակումների պայմանները: Առաջին անգամ լճային ավազանների տարբեր խորություններից հավաքվել են հատակային կուտակումներից կեռներ և իրականացվել է էխոլոտային հետազոտություններ: Ճշտվել են լճային ավազանների ռադիոածխաթթվային ժամանակագրությունը և ներկայացվել դրանց կառուցվածքը: Կառռային սառցադաշտերի վերջնային մորեններին բնորոշ ռելիեֆից ելնելով՝ հնարավոր եղավ առաջին անգամ առանձնացնել Ումրո գետի տարածքի և ընդհանրապես Արագածի սառցադաշտերի նահանջների չորս մակարդակ՝ վերջին սառցապատումից առավելագույն առաջընթացից՝ ամենացածր դիրք՝ 3100–3000 մ, երկրորդ մակարդակ՝ 3200–3100 մ, երրորդ մակարդակ՝ 3300–3200 մ, չորրորդ մակարդակ՝ 3400–3300 մ: Բացահայտվել են տվյալներ, որոնք վկայում են Հայաստանի բարձրլեռնային գոտիներում, որոնք չափվում են հազարամյակներով, բնության ռիթմերի առկայության մասին: Առանձացվել է կլիմայի տաքացման և խոնավացման շրջան, որը համապատասխանում է 3000–2000 տարի առաջ եղած ժամանակագրական բաժանմանը, այսինքն՝ անտառների լայն տարածման և դրանց առավելագույն զարգացման սահմաններին: Լճերում կուտակվել է օրգանական տեղումների առավելագույն քանակ (30–50%): Հաստատվել է, որ Քարի լճի հատակային կուտակումների հաստությունը ձևավորվել է 4000 տարվա, իսկ Ումրո գետինը՝ 8000 տարվա ընթացքում: Անտառային բուսականության առաջացման տաք շրջանը ժամանակակից բարձրլեռնային գոտում տեղի է ունեցել անգամ այն ժամանակ, երբ Հայաստանի տարածքում անթրոպոգեն փաստը չէր կարող նպաստել կլիմայի տաքացմանը, քանի որ դեռևս արդյունաբերությունը այս չափերի ջերմոցային գազեր մթնոլորտ չեր արտանետվում: Կարելի է պնդել, որ կլիմայի տաքանումը արդյունաբերական օբյկետների՝ ջերմոցային գազեր մթնոլորտ արտանետելու հետևանք չէ, այլ ընդամենը բնության ռիթմ:
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 ԵՊՀ Գիտական տեղեկագիր
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
