Վերծանված նախամաշտոցյան գիրը. հայացք հին գաղութից
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2024.15.2.005Keywords:
հայագիտություն, նախահայերեն լեզու, անատոլիական լեզուներ, պամա-նյունգի լեզու, Սիդնեյի լեզուAbstract
Չորրորդ դարում Մաշտոցի կողմից հայերեն գրերի գյուտը հայ գրի ամենավաղ ճանաչված ձևն է։ Այս հոդվածում քննության է առնվում հետևյալ հարցը. հնարավո՞ր է վերականգնել այբուբենը, որը հիմք դրեց մաշտոցյան գրին։ Ք.ա. V-II հազարամյակների Մեծ Հայքի ժայռապատկերներն ու վիմագրերը ընդգրկում են հաղորդակցության և գրչության տարբեր դարաշրջաններ, իսկ բազմալեզու արձանագրությունների բացակայության պատճառով խնդիրը թեև դժվարանում է, բայց անլուծելի չէ: Բանավոր ապակողմնորոշող վկայությունները կապում են հոլոցենի միջին շրջանի Մեծ Հայքը և Հարավարևելյան Ասիան՝ ներառյալ Ավստրալիան, լեզվական ենթաշերտի միջոցով:
Ելնելով վերոնշյալ գիտելիքներից՝ հեղինակի ուշադրությունն է գրավել Ավստրալիայում քարանձավի պատին արված մոխրագույն գրառումը, որը, ըստ հոդվածագրի, հայերեն գրի տարատեսակ է: Բացի այդ, նկարում օգտագործված կետային թվագրման համակարգը համապատասխանում է Մեծ Հայքում լայնորեն կիրառված և ինքնատիպ թվագրման բիայնական համակարգին: Հայկական հոգևոր գեղարվեստական ոճի հիման վրա ենթադրելով, որ պատկերագրված սուբյեկտի գլխավերևում արված մակագրությունը նրա անունն է, տառերը վերականգնվել են։ Այդ տառերի հիման վրա առաջ է քաշվել կանխավարկած ձայնավոր հնչյունների ավելի ուշ շրջանում զարգացման մասին, իսկ սկզբնական բաղաձայնները ժամանակակից ձևերի համեմատ շրջվել են 90° դեպի աջ։ Դրա հիման վրա հնարավոր է եղել վերծանել Շամիրամում հայտնաբերված եզակի մենհիրի վրայի հնագույն գրությունը։ Ընդհանուր առմամբ վերականգնվել է սկզբնական 22 տառերից ութը, ինչը բավարար է նախամաշտոցյան պատմական հնչյունաբանության մասին պատկերացում կազմելու համար, որի պատճառով բնօրինակ այբուբենը դուրս է եկել գործածությունից:
References
Baxter, W. H. & Sagart, L. (2014). Old Chinese: a new reconstruction. New York: Oxford University Press.
Blench, R. (2008). The prehistory of the Daic (Tai-Kadai) speaking peoples and the hypothesis of an Austronesian connection. Presented at the 12th EURASEAA meeting. Leiden: EURASEAA.
Blench, R. & Post, M. (2019). Rethinking Sino-Tibetan phylogeny from the perspective of North East Indian languages. Trans-Himalayan linguistics : Historical and descriptive linguistics of the Himalayan area (eds. Owen-Smith, T. & Hill, N.) Berlin: De Gruyter.
Collins, David (1798). An Account of the English Colony in New South Wales, vol. I, London: Cadell Jun, T & Davies, W. http://gutenberg.net.au/ebooks/e00010.html
Dawes, William (1790-1793). Vocabulary of the language of N.S. Wales, in the neighbourhood of Sydney [manuscripts a, b & c]. London: School of Oriental and African Studies. https://www.williamdawes.org/ms/contents.php
Dixon, R. (2014). Words of our country: Stories, place names and vocabulary in Yidiny, the Aboriginal language of the Cairns-Yarrabah region, 2nd edn, Brisbane: University of Queensland Press.
Douglas Harper. (2024). Online etymology dictionary. https://www.etymonline.com/
Eames, Christopher (2024). When was the age of the patriarchs? [online article] Armstrong Institute of Biblical Archaeology.
Elkin, A. P. (1948). Grey’s northern Kimberley cave-paintings re-found. Oceania, 19(1), pp. 1-15. Stable URL: https://www.jstor.org.stable/40328184
Grey, G. (1841). Journals of Two Expeditions of Discovery in North-west and Western Australia, Vol. II. London: T & W Boone.
Haroutyunian, Sona (2011). An analysis of Dante’s tenses in the Armenian translations of the Divina Commedia. [doctoral thesis]. htttp://dspace.unive.it/bitstream/handle/10579/1060/?sequence=1.
Held, Warren H., Schmalstieg, William R., and Gertz, Janet E. (1987). Beginning Hittite. Columbus, OH: Slavika Publishers.
Honarchian, Ani (2018). Of gods and letters- a study on the creation of the Armenian alphabet in late Antiquity. Reflections of Armenian identity in history and historiography (eds. Barberian, H., Daryaee, T.). Irvine, CA: UCI Jordan Center for Persian Studies, pp. 45-54.
Howitt, Alfred W. (1904). The Native Tribes of South-East Australia. London: MacMillan.
Hunter, John (1793). An historical Journal of the Transactions at Port Jackson and Norfolk Island. London: John Stockdale. http://setis.library.usyd.edu.au/ozlit/pdf/hunhist.pdf
Igunma, Jana (2022). What’s my Thai Horoscope? [web-page]. London: British Museum online.
Kamchana, Nakaskul. (1978). The syllabic and morphological structure of Cambodian words. Mon-Khmer Studies Journal 3(1978), pp. 183-200.
Kennett, B. H. (2014). Three Essays on Religions in Armenia Urartian – Zoroastrianism – Christianity. https://kronadaran.am/wp-content/uploads/2014/12/Three-Essays-on-Religions-in-Armenia-Urartian-Zoroastrianism-Christianity-Multiple-Authors.pdf
Kouymjian, D. (2013). Notes on Armenian codicology. Part 2. Armenian palaeography: dating the major scripts. Comparative Oriental Manuscript Studies, 6 (July 2013), pp. 22-28. https://www.academia.edu
Lang, John D. (1847). Cooksland in north-eastern Australia: the future cotton field of Great Britain: its characteristics and capabilities for European colonization, with a disquisition of the origin, manners and customs of the aborigines. London: Longmans, Brown, Green and Longmans, viewed 9 July 2021, <https://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:319369>.
McLoud, W. (2020). The Sumerian hypothesis. Journal for Semitics, 29(2). DOI: 10.25159/2663-6573/8435
McWhorter, John (2016). Is radical analyticity normal? Implications of Niger-Congo and Southeast Asia for typology and diachronic theory. John Benjamins. DOI: 10.1075/la.227.03mcw
Mann, John F c.1888, ‘Aboriginal names and words of the Cammeray tribe’, Mitchell Library, State Library of New South Wales, viewed 27 March 2020, <https://archival.sl.nsw.gov.au/Details/archive/110333214>.
Martirosyan, Hamlet (n.d.). Correlations in the origin of the Armenian pictograms and the ancient world writing systems 1. The Egyptian hieroglyphs. https://www.academia.edu
Matasović, Ranko (2009). An introduction to Classical Armenian. New York: Caravan Books.
Maurer, Walter H. (1995). The Sanskrit language: An introductory grammar and reader, vol. 2. London, New York: Curzon
Melchert, H. Craig (1993). Cuneiform Luvian lexicon. Lexica Anatolica, Vol. 2. (ed. Melchert, H. C.) Chapel Hill, NC: Chapel Hill Press.
Michaud, Alexis (2012). Monosyllabicization: patterns of evolution in Asian languages. Monosyllables: from phonology to typology (eds. Nau, N., Stolz, T., Cornelia Stroh, C.) Berlin, Germany: Akademie Verlag, pp. 115-130.
Mitchell, Thomas (c. 1801-1849). Notebooks, CYA295, vol. 8, Sydney: State Library of New South Wales, pp. 344-625.
Movsisyan, Artak (2006). The writing culture of pre-Christian Armenia. Yerevan: Yerevan University Publishers.
n.a. (1984). Holy Bible: New International Version. Zondervan Publishing House.
Organ, Michael (1993). Illawarra and South Coast Aborigines 1770-1900. University of Wollongong Research Online. https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1117&context=asdpapers.
Philostratus. (n.d.). The life of Apollonius of Tyana (tr. Conybeare, F. C. 1912), book II, chapter II, pp. 120-121.
Pittayaporn, Pittayawat (2007). Directionality of tone change. Proceedings of the 16th International Congress of the Phonetic Sciences. Saarbrücken, Germany: ICPhS XVI.
Post, Mark (2015). Morphosyntactic reconstruction in an areal historical context: A pre-historical relationship between North East India and Mainland Southeast Asia? The Languages of Mainland Southeast Asia: the State of the Art. (eds. Enfield, N.J. and Comrie, B.). Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
Reed, Annette Y. (2004). Abraham as Chaldean scientist and father of the Jews: Josephus “ANT.” 1.154-168, and the Greco-Roman discourse about astronomy/astrology. Journal for the study of Judaism in the Persian, Hellenistic, and Roman period, 35(2), pp. 119-158. http://www.jstor.org/stable/24669501
Ridley, William (1875). Kamilaroi and other Australian Languages, 2nd edn, Sydney: Government Printer, viewed 28 April 2020, <http://archival.sl.nsw.gov.au/Details/archive/110368574?>.
Robinson, George A. (1839-47). Papers of George Augustus Robinson Vol. 65, Aboriginal Vocabularies, South-East Australia, Part 3. Sydney: Mitchell Library, State Library of New South Wales.
Roszko, F. Casimir (1970). A Classical Armenian Grammar. Indianapolis: Catholic Seminary Foundation of Indianapolis.
Schröder, E. E. (1927). A Phoenician alphabet on Sumatra. Journal of the American Oriental Society 47(1927), pp. 25-35.
Schuessler, Axel (2007). Minimal Old Chinese and later Han Chinese: A companion to Grammatica Sinica Recensa (ABC Chinese Dictionary Series), xxiv. Honolulu: University of Hawai’i Press.
Seligman, Jon (2011). A new Armenian inscription from a Byzantine monastery on Mt. Scopus, Jerusalem. Israel Exploration Journal, 61(2), p. 230-235.
Smyth, R. Brough. (1878). The Aborigines of Victoria: with notes relating to the habits of the other parts of Australia and Tasmania, vol. I. Melbourne: George Robertson.
Southwell, Daniel (1787-1793). ‘Extract of a copy of a letter from D. Southwell to the Rev. W. Butler, dated 12th July, 1788, from Sydney Cove, of which the original has not been preserved’ [a copy in the handwriting of the Rev. Butler], Journal and letters of Daniel Southwell, F Bladen (ed.) 1893, Charles Potter for the Government Printer, Sydney, viewed 27 May 2020, http://gutenberg.net.au/ebooks12/1204411h.html.
Tench, Watkin (1798). A complete account of the settlement at Port Jackson. London: G. Nicol and J. Sewell. http://setis.library.usyd.edu.au/pubotbin/sup2pdfall?id=p00044
Thomas, William (1845-47). Koort Kurrup, Yanem Goona, Warragle Jemmy language and dialects [notebooks]. Sydney: Mitchell Library, State Library of New South Wales.
Timmermans, S. & I. Tavory, I. (2012). Theory construction in qualitative research: From grounded theory to abductive analysis. Sociological Theory, 30(2012), pp. 167-86. DOI: 10.1177/0735275112457914
Vanbeginne, Naira (2024). The origin of the Armenian alphabet. https://www.academia.edu
Wright, Joseph (1954). Grammar of the Gothic language, 2nd edn. New York: Clarendon. (Reprinted 1958: Clarendon)
Zimansky, Paul E (1995). Urartian material culture as state assemblage. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 299(105), 103-115. DOI: 10.2307/1357348
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
