Մարմնի մասերին առնչվող չափման միավորները հայերենում, ռուսերենում և բուլղարերենում
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2024.15.2.114Keywords:
ժողովրդական չափագիտություն, չափման միավորներ, մարմնի մասեր, սոմատիկ դարձվածքների թարգմանությունAbstract
Հնագույն քաղաքակրթություններում չափման միավորների հիմքում ընկած են եղել նախ և առաջ մարդու մարմնի մասերը։ Տարբեր երկրների, ժողովուրդների առևտրա-տնտեսական, մշակութային, քաղաքական տևական շփումները նպաստել են նաև փոխառություններին, ուստի զարմանալի չէ, որ տարբեր, հաճախ անգամ ոչ ցեղակից լեզուներում գոյություն ունեն նույն չափման միավորները։ Մարմնի մասերի հետ առնչվող այդ միավորների մի մասն այսօր դուրս է եկել գործածությունից (ինչպես, օրինակ հայերենի կանգունը կամ ռուսերենի локоть-ը), սակայն մեծ մասը շարունակում է գործածվել առօրյա խոսքում, կենցաղում, հանդիպում է դարձվածքների, կայուն բառակապակցությունների կազմում։
Հոդվածում առաջին անգամ զուգադրական քննության են ենթարկվել մարմնի մասերի հետ առնչվող չափման միավորները հայերենում, ռուսերենում և բուլղարերենում։ Աշխատանքի նպատակն է վեր հանել երեք լեզուների ինչպես ընդհանրությունները, այնպես էլ տարբերությունները։ Այդ տարբերությունները երբեմն խնդիր են դառնում մի լեզվից մյուսը թարգմանության ժամանակ, հատկապես երբ այս կամ այն չափման միավորը հանդիպում է դարձվածքի կազմում։
References
Ագոնց Ստ․ Հասարակախօսութիւն աշխարհագրութեան, 1817, Վենետիկ։
Աճառեան Հր․, Հայերէն արմատական բառարան, ԵՊՀ հրատ․, 1926-1935 (https://rb.gy/ohpaoc)։
Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի, Հայր Գաբրիէլ Աւետիքեան, Հայր Խաչատուր Սիւրմէլեան, Հայր Մկրտիչ Աւգերեան, հ․ 1, 2, Վենետիկ, 1836-1837 (https://rb.gy/sfts6e)։
Ղազարյան Ռ․, Ավետիսյան Հ․, Միջին հայերենի բառարան, ԵՊՀ հրատ․, Եր․, 2009։
Մալխասեանց Ստ․, Հայերէն բացատրական բառարան, Ե․, 1944-1945։
Մանանդյան Հ․, Կշիռները և չափերը հնագույն հայ աղբյուրներում, ՀՍԽՀ ԼՈՒՍԺՈՂԿՈՄԱՏ; Մանկավարժական ինստիտուտ։ Հրատարակչություն Մելքոնյան ֆոնդի։ Ե.,1980.
Սարգսյան Ա․, Ղարաբաղի բարբառի բառարան։ Եր․, 2013։
Шостьин Н.А. Очерки истории русской метрологии. XI - начало XX века․ М. , 1975. 272 с.
Библейская энциклопедия архимандрита Никифора (БЭАН). Вып. 1-4, Москва, 1891—1892 (https://rb.gy/39nxf7).
Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона (ЕЭБЕ).СПб, 1908-1913 (https://rb.gy/339rb6).
Молчанова Л.А. Народная метрология (к истории народных мер длины). Минск, 1973.
Словарь библейских образов․ [Справочник] Под общ. ред. Лиланда Райкена, Джеймса Уилхойта, Тремпера Лонгмана III; [пер.: Скороходов Б.А., Рыбакова О.А.]. - Санкт-Петербург : Библия для всех, 2005.
Этимологический онлайн-словарь русского языка Макса Фасмера.
Вакарелски Х., Етнография на България. София, 1977.
Коен Д. За предмета на историческата метрология и някои по-разпространени стари мерки за дължина и тегло в България и българските земи. — Архивен преглед, 1986, № 1, 42–59; За предмета на историческата метрология и някои по-разпространени стари мерки за дължина и тегло в България и българските земи. Продължение от свезка 1. — Архивен преглед, 1986, № 2, 73–85; За предмета на историческата метрология и някои по-разпространени стари мерки за дължина и тегло в България и българските земи. Продължение от свезка 2. — Архивен преглед, 1986, № 3, 54–69. (http://surl.li/pynlk).
Шарланова В. Народна метрология. София, 1999, 164 ст.
Български етимологичен речник. Том VI. София, 2002.
Български фрази и изрази.
Български етимологичен речник. София, 2007-2010, тт. 1-8 (https://ibl.bas.bg/ber/).
Речник на българския език (онлайн). https://ibl.bas.bg/rbe/.
Речник на българския език (тълковен, правописен, словоформен).
Речник на съвременния български книжовен език (онлайн). https://ibl.bas.bg/rbe/).
A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. 1890, 3 ed․( https://shorturl.at/eksJM).
A Greek–English Lexicon (LSJ) Oxford University Press (https://rb.gy/trl371).
Dilke, Oswald Ashton Wentworth. Mathematics and measurement. University of California Press. (https://rb.gy/ggmy0u)․
Jewish Encyclopedia, 1906.
The Brill Dictionary of Ancient Greek. 2015.
Հայերեն գրաբար Աստվածաշունչ (Classical Armenian Bible [1895 Constantinople] - English Concordance [KJV]):
Ռուսերեն Աստվածաշունչ (Библия Синодальный перевод на русском языке.)
Բուլղարերեն Աստվածաշունչ (БИБЛИЯ.).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
