К Вопросу о семантико-функциональном взаимоотношении между Կ (Ը)- будущим временем и -ՈՒ будущим временем в современном восточноармянском языке
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2022.13.2.022Ключевые слова:
будущее время, модальные значения, современный восточноармянский язык, կ(ը)- будущее время, -ու будущее время, ожидаемое будущее (предопределенное будущее) время, предположительное (гипотетическое) наклонение, будущее время изъявительного наклоненияАннотация
Аргументируется, что попытки охарактеризовать կ(ը)- будущее время (կգնամ, կխոսեմ) в современном восточноармянском языке как принадлежащее к так называемому предположительному (гипотетическому) наклонению (ենթադրական եղանակ) или условному наклонению (պայմանական եղանակ) не оправдывается с общелингвистической и типологической точки зрения. Наиболее важны следующие соображения: 1) как было указано рядом ученых, будущее время, в отличие от настоящего времени и прошедшего времени, никогда не является чисто временной категорией; оно является частично временной и частично модальной. Любопытно, что показатели будущего времени диахронически часто возникают из элементов, которые первоначально использовались для выражения различных модальных значений. С другой стороны, формы будущего времени, как правило, выполняют также модальные функции; 2) կ(ը)- будущее время в современном восточноармянском языке не отличается каким-либо существенным образом от будущего времени изъявительного наклонения в других языках с семантикo-функциональной точки зрения; 3) употребление կ(ը)- будущего времени в условных конструкциях не является его основной функцией, как это обычно бывает с типичным условным наклонением. Что касается семантико-функционального содержания -ու будущего (գնալու եմ, խոսելու եմ) в современном восточноармянском языке, оно соответствует типологической характеристике ожидаемого будущего (или предопределенного будущего) времени и, соответственно, должно рассматриваться наравне с последним. Таким образом, семантико-функциональное взаимоотношение между կ(ը)- будущим временем и -ու будущим временем следует рассматривать как контраст между простым будущим временем и ожидаемым будущим (или предопределенным будущим) временем соответственно.
Библиографические ссылки
Է. Աղայան, Ժամանակակից հայերենի հոլովումը և խոնարհումը, Եր., 1967:
Ս․ Աբրահամյան, Ժամանակակից հայերենի քերականություն, Եր․, 1975, էջ 167-169:
Ս. Աբրահամյան, Ժամանակակից գրական հայերեն, Եր., 1981, էջ 217-218:
Մ. Ասատրյան, Ժամանակակից հայոց լեզու։ Ձևաբանություն, Եր., 1989, էջ 302-304։
Ս. Պալասանեան, Ընդհանուր տեսութիւն արեւելեան նոր գրաւոր լեզուի հայոց, Թիֆլիս, 1870, էջ 67-70, 73-74։
Ս. Պալասանեան, Քերականութիւն մայրենի լեզուի, Թիֆլիս, 1874, էջ 141-156:
Մ. Աբեղեան, Աշխարհաբարի քերականութիւն, Վաղարշապատ, 1906, էջ 97-98, 113, 118։
Մ. Աբեղյան, Երկեր, հ. Զ, Եր., 1974, էջ 270–271, 458–461:
Հ. Բարսեղյան, Արդի հայերենի բայի և խոնարհման տեսություն, Եր., 1953, էջ 151–152:
Ս. Գ. Աբրահամյան, Ն. Ա. Պառնասյան, Հ. Ա. Օհանյան, Ժամանակակից հայոց լեզու։ Հ. 2, Ձևաբանություն, Եր., 1974, էջ 352–353:
Գ. Ջահուկյան, Ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները, Եր., 1974, էջ 283–285:
Ս․ Ավետյան, Հայերենի ժամանակի և կերպի քերականական կարգերը ընդհանուր լեզվաբանության և լեզվաբանական տիպաբանության տեսանկյունից // Բանբեր Երևանի համալսարանի. Հայագիտություն, Եր., 2017, 3 (24), էջ 20-34:
J. Lyons, Semantics, Vol. 2, Cambridge University Press, 1977, էջ 677-678, 815-817.
F. R. Palmer, Mood and Modality, 2nd ed., Cambridge University Press, 2001, էջ 104-106.
J. Bybee, R. Perkins, W. Pagliuca, The Evolu¬tion of Grammar. Tense, Aspect, and Modality in the Languages of the World, Chicago-London, 1994, Ch. 7, էջ 243-280.
B․ Heine & T․ Kuteva, World Lexicon of Grammaticalization, Cambridge University Press, 2002, էջ 142-143.
Ս․ Աբրահամյան, Ժամանակակից հայերենի քերականություն, Եր․, 1975, էջ 167-169:
Ս․ Աբրահամյան, Ժամանակակից գրական հայերեն, Եր., 1981, էջ 217-218:
Մ. Ասատրյան, Ժամանակակից հայոց լեզու։ Ձևաբանություն, Եր., 1989, էջ 302-304։
N. Kozintseva, Modern Eastern Armenian (Languages of the World/Materials 22), München-Newcastle: LINCOM EUROPA, 1995, էջ 30։
B. Comrie, Aspect։ An Introduction to the Study of Verbal Aspect and Related Problems, Cambridge University Press, 1976, էջ 64-65։
Ա․ Ղարիբյան, Հայոց լեզվի քերականության դասագիրք հինգերորդ և վեցերորդ դասարանների համար, Եր․, 1950, էջ 231։
J. Dum-Tragut, Armenian: Modern Eastern Armenaian, Amsterdam/Philadelphia, 2009, էջ 251-258։
Ա․ Աբրահամյան, Հայերենի դերբայները և նրանց ձևաբանական նշանակությունը, Եր․, 1953, էջ 146-164։
B. J. Blake, Case, 2nd ed., Cambridge University Press, 2004, էջ 143, 149:
Մ․ Աբեղյան, Հայոց լեզվի տեսություն, Եր․, 1965, էջ 420, 435։
T. Givón, Syntax: An Introduction, Vol. I, Amsterdam/Philadelphia, 2001, Ch. 3, էջ 105-109:
V. Velupillai, An Introduction to Linguistic Typology, Amsterdam/Philadelphia, 2012, Ch. 9, էջ 229-236։
S. Kittilä, Transitivity: Towards a Comprehensive Typology (dissertation), Turku, 2002, էջ 44-53, 56 հջ․։
Å․ Næss, Prototypical Transitivity, Amsterdam/Philadelphia, 2007, Ch. 3, էջ 33-46, նաև՝ S. Kittilä, նշվ․ աշխ․, էջ 56-61։
P. J. Hopper and S. A. Thompson, Transitivity in Grammar and Discourse // Language, Vol. 56, N 2, (Jun., 1980), էջ 251-299:
Å․ Næss, Prototypical Transitivity, Amsterdam/Philadelphia, 2007։
M. Haspelmath, The Semantic Development of Old Presents. New Futures and Subjunctives without Grammaticalization // Diachronica, 15:1, 1998, էջ 35, տողատակի ծան․ 9։
A. Timberlake, Aspect, tense, mood // T. Shopen (ed.), Language Typology and Syntactic Description, 2nd ed., Vol. III: Grammatical Categories and the Lexicon, Cambridge University Press, 2007, Ch. 5, էջ 326:
В. С. Храковский (ответ. ред.), Типология условных конструкций, Санкт-Петербург, 1998։
F. Karlsson, Finnish: An Essential Grammar, London and New York, 1999, էջ 162-165:
C. Rounds, Hungarian: An Essential Grammar, London and New York, 2001, էջ 48-49:
J. Kornfilt, Turkish, London and New York, 1997, էջ 366-369:
A. Göksel and C. Kerslake, Turkish: A Comprehensive Grammar, London and New York, 2005, էջ 419 հջ․, 312։
В. С. Храковский (ответ. ред.), Типология условных конструкций, Санкт-Петербург, 1998։
Загрузки
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2022 Вестник Ереванского Университета
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
